Jaarverslag TIB 2020

Nieuwsbericht | 30-04-2021 | 11:00

Taakstelling TIB

Als de inlichtingen- en veiligheidsdiensten AIVD en MIVD bepaalde bijzondere bevoegdheden willen inzetten dienen ze een verzoek in bij respectievelijk de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Defensie. Als de minister toestemming verleent, toetst de TIB daarna of die toestemming rechtmatig is verleend. In de praktijk toetst de TIB de inhoud van het verzoek, omdat de betrokken minister toestemming verleent door het verzoek te ondertekenen. Er wordt daarom ook wel gesproken over het toetsen van verzoeken. De rechtmatigheidstoets van de TIB is bindend. Als de TIB tot het oordeel komt dat de toestemming rechtmatig is verleend kan de bevoegdheid worden ingezet. In dit jaarverslag legt de TIB verantwoording af over de manier waarop de toestemmingen bij de verzoeken getoetst zijn. 

Resultaten toetsing

Er wordt verslag uitgebracht over de periode van 1 april tot en met 31 december 2020. In deze periode zijn in totaal 2.165 verzoeken getoetst van beide diensten gezamenlijk. Het aantal verzoeken is ten opzichte van het vorige verslagjaar met 22,6% toegenomen. Die toename heeft met name in de laatste maanden van het jaar 2020 plaatsgevonden. Deze stijging zet druk op de capaciteit van de TIB  om de toetsing gedegen te kunnen blijven uitvoeren.

Stijging aantal onrechtmatigheden

Bij 8,1 % van de verzoeken van de MIVD heeft de TIB geoordeeld dat de toestemming onrechtmatig is verleend. Bij 1,9% van de verzoeken van de AIVD heeft de TIB geoordeeld dat de toestemming onrechtmatig is verleend. Ten opzichte van de voorgaande periode is een hoger percentage van de verzoeken van de MIVD als onrechtmatig beoordeeld. Dit heeft zowel te maken met de verzochte bevoegdheden als met de kwaliteit van de verzoeken. Het percentage van verzoeken van de AIVD dat als onrechtmatig is beoordeeld, is slechts beperkt gestegen.

Informatievoorziening

In het vorig jaarverslag heeft de TIB al opgemerkt dat de AIVD de TIB niet altijd volledig en ook een aantal maal onjuist heeft geïnformeerd. Dit bleek pas nadat de TIB vragen stelde over de verzoeken. Door de dienstleiding van de AIVD is toegezegd bijzondere aandacht te besteden aan de juist en volledige informatievoorziening aan de TIB.

De TIB stelt vast dat deze toezegging nog niet heeft geleid tot voldoende verbetering. Ook in de afgelopen periode heeft de TIB meermaals geconstateerd dat informatie die de AIVD, maar ook de MIVD, in het verzoek tot toestemming had opgenomen later onjuist bleek te zijn. Beide diensten hebben meermaals bij de beantwoording van vragen van de TIB aangegeven dat informatie in de verzoeken een verkeerde voorstelling van zaken gaf, of dat informatie feitelijk onjuist was. Hoewel er geen aanwijzingen zijn dat de TIB opzettelijk onjuist is geïnformeerd, spreekt de TIB haar zorg uit. Juist omdat de TIB geen eigen mogelijkheden heeft om informatie zelf op te zoeken en dus als toezichthouder volledig afhankelijk is van de informatieverstrekking door de diensten is het cruciaal dat zij kan vertrouwen op de juistheid van de informatie. De TIB verwacht daarom van de AIVD en de MIVD in 2021 betekenisvolle stappen om deze situatie niet langer te laten voortduren.

Onderzoeksopdrachtgerichte interceptie op de kabel

De TIB heeft in de verslagperiode geen nieuwe verzoeken met betrekking tot onderzoeksopdrachtgerichte interceptie op de kabel ontvangen. Wel heeft de TIB een aantal presentaties hierover ontvangen van de diensten. Hierin is een wijziging van de wijze waarop de AIVD en MIVD voornemens zijn om gegevens te verwerven en filteren nader toegelicht.

Organisaties

In november 2020 heeft de TIB een brief aan beide ministers gestuurd over verzoeken om bijzondere bevoegdheden in te zetten op ‘organisaties’. Dergelijke verzoeken kunnen zien op formele organisaties, maar ook op informele of fluïde organisaties. Binnen de gedefinieerde kaders van een organisatie kunnen individuele personen gedurende de toestemmingstermijn worden bijgeschreven, zodat de bijzondere bevoegdheid ook op hen kan worden ingezet, zonder nieuwe toets vooraf. De TIB heeft geconstateerd dat organisatieverzoeken van beide diensten in reikwijdte en in omvang zijn toegenomen. De TIB heeft aangekondigd dat zij de komende tijd nader aandacht zal besteden aan de vraag of de organisatieverzoeken voldoen aan de daarvoor gestelde criteria.

Hackbevoegdheid

De TIB heeft in de verslagperiode bij de beoordeling van hackverzoeken wederom waargenomen dat bulkhacks op gespannen voet staan met de vereisten van proportionaliteit en gerichtheid, vooral indien de bulkdatasets als geheel langer beschikbaar blijven bij de dienst. Daarnaast ziet de TIB verzoeken waarin toestemming wordt gevraagd voor hacks met een uitsluitend strategische onderbouwing. Over de toelaatbaarheid daarvan heeft de wetgever zich niet eerder expliciet uitgelaten, waardoor een specifiek beoordelingskader ontbreekt. De TIB vindt het wenselijk dat de wetgever zich uitlaat over de toelaatbaarheid van hacks die op strategische gronden worden uitgevoerd en wat daarvoor het kader is.